Las Witalusz – Źródła z Martwicami Wapiennymi
Las Witalusz położony jest w Górkach Wielkich na terenie gminy Brenna, pomiędzy ulicami Bielską, Solarską i W. Krząszcza. W lesie Witalusz źródła tufowe występują w trzech izolowanych od siebie miejscach. Występowaniu tych źródeł towarzyszy aktualnie zjawisko czynnej depozycji martwicy wapiennej w postaci tufów wapiennych i trawertynów. Pod tą naukową i skomplikowanie brzmiącą nazwą kryje się zjawisko wytrącenia i osadzenia węglanu wapnia na kamieniach i skałach lub na porastających je mchach czy glonach, które pokrywa szara, delikatna i krucha skalna warstewka. Źródła z martwicami wapiennymi należą do osobliwości przyrodniczych Pogórza Cieszyńskiego o oznaczeniu europejskim.
Występowanie źródeł z martwicą wapienną jest związane ze specyficzną budową geologiczną przedpola Beskidów. Skalne podłoże Pogórza Cieszyńskiego tworzy silnie sfałdowana płaszczowina zbudowana z najstarszych skał występujących w Karpatach fliszowych - margli i łupków z wkładami wapieni górnej jury i dolnej kredy, tworzących szczególny typ fliszu zwany fliszem wapiennym.
Źródła wypływają w miejscu zetknięciu się wapieni cieszyńskich z marglami i łupkami. Ich cechą jest niezmienność właściwości chemicznych oraz prawie niezmienna w ciągu roku temperatura wody (w granicach 8,5-9,5 stopni C). Dodajmy, że na Pogórzu Cieszyńskim cztery miejsca występowania źródeł z martwicami wapiennymi ( w lesie „Grabicz” w Dzięgielowie, gmina Goleszów, w rezerwacie „Skarpa Wiślicka” w Skoczowie, w lesie „Kamieniec” w Ogrodzonej, gmina Dębowiec oraz w rezerwacie „Morzyk” w Grodźcu Śląskim, gmina Jasienica) tworzą ostoje Natura 2000 noszącą nazwę „Cieszyńskie źródła tufowe”. Ostoja ta jest najlepiej zachowanym na taką skalę obszarem występowania z czynną depozycją martwicy wapiennej w całej Polsce.
Do lasu WItalusz dojedziemy skręcając na rondzie w centrum Górek Wielkich w ul. Bielską, a następnie ul. Szpotawicką. Po przejechaniu 0,5 km skręcamy w lewo w ul.
W. Krząszcza, która prowadzi nas prosto do lasu z tufami wapiennymi.
